لزوم به کار گیری نتایج حاصل از رصد آسیب های اجتماعی در برنامه ریزی ها و سیاست گذاری های کلان

به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل،دکتر فاطمه رضوان مدنی رییس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد و رییس دبیرخانه رصد آسیب های اجتماعی و معلولیت های سازمان بهزیستی کشور در این مراسم؛ضمن تبریک هفته بهزیستی به مددجویان بهزیستی به عنوان محبوب ترین بندگان خداوند،شرکای اجتماعی و پرسنل خدوم بهزیستی در اقصا نقاط ایران به ارائه گزارشی از وضعیت رصد آسیب های اجتماعی و عوامل سبب شناختی آن توسط سازمان بهزیستی پرداخت.

وی گفت:فعالیت رصد آسیب های اجتماعی و عوامل سبب شناختی در کشور این امکان را به برنامه ریزان اجتماعی می دهد که با توجه به وضعیت موجود و سیر تغییرات این عوامل، برنامه های اجتماعی موثرتری را برای پیشگیری از بروز و کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی طراحی و اجرا کنند.

وی با اشاره به موارد قانونی و اسناد بالادستی در موضوع رصد آسیب های اجتماعی گفت:بند ۴ جزء ب ماده ۵۷ قانون احکام دائمی برنامه های توسعه ای کشور مصوب سال ۹۵ مجلس شورای اسلامی؛ دولت را موظف کرده است که به منظور پیشگیری از آسیب های اجتماعی، نسبت به ایجاد مرکز اطلاعات و مطالعات آسیب های اجتماعی به منظور پایش و پیمایش انواع آسیب های اجتماعی و شناسایی گروه ها و اقشار آسیب پذیر مورد هدف اقدام کند.

وی افزود: همچنین بند ۴ جزء الف ماده ۸۰ قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه نیز دولت را موظف کرده است بر اساس قوانین و مصوبات شورای اجتماعی و به منظور پیشگیری، کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی نسبت به تدوین نظام جامع رصد آسیب های اجتماعی و معلولیت ها تا پایان سال اول اجرای قانون برنامه، طبق قوانین مربوطه اقدام کند.همچنین نظام نامه رصد آسیب های اجتماعی که مصوب شورای اجتماعی کشور است نیز موضوع سامانه رصد اجتماعی «سراج» را در زمره وظایف سازمان بهزیستی قرار داده است.

فعالیت های ساختاری و محتوایی بهزیستی درسامانه رصد آسیب های اجتماعی 

رضوان مدنی با اشاره به فعالیت های سازمان بهزیستی در سامانه رصد آسیب های اجتماعی گفت:این فعالیت ها در دو بخش ساختاری(سامانه ها) و بخش محتوایی(مطالعات و پیمایش ها) طبقه بندی می شود.

وی افزود:در بخش ساختاری علاوه بر راه اندازی دبیرخانه ملی رصد آسیب های اجتماعی و تعیین کننده های آن در ستاد بهزیستی و ۳۱ دبیرخانه استانی ،تشکیل شورای عملی و پژوهشی این دبیرخانه،راه اندازی مراکز خدمات بهزیستی با عنوان مثبت زندگی در ۲۵۲۷محله در سطح کشور (برای رصد آسیب های اجتماعی و شناخت عوامل محافظت و خطر توسط محلات)؛سامانه های الکترونیکی مختلفی نیز راه اندازی شده است .

رییس مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی کشور با اشاره به فعالیت سامانه های مرتبط با آسیب های اجتماعی گفت:سامانه اورژانس اجتماعی ۱۲۳ که توسط ۴۱۸۱ پرسنل تخصصی در مواردی همچون کودک آزاری ،همسر آزاری،خودکشی و... ارائه خدمت می کنند.همچنین سامانه«تصمیم» که با همکاری قوه قضاییه به زوج های متقاضی طلاق مشاوره می دهد نیز از همین سامانه ها است.این سامانه  تا سال گذشته تنها در مراکز استانی ۲۴ مرکز استان کشور فعالیت داشت  اما در حال حاضر در تمامی استانها و شهرستان های بالای ۵۰ هزار نفر در سراسر کشور فعال شده است.

وی همچنین به سامانه صدای مشاور یا ۱۴۸۰ اشاره کرد و گفت:ارائه خدمات مشاوره در ۳۱ استان از ساعت ۸ صبح تا ۱۲ شب توسط بیش از ۴۰۰ متخصص در حوزه روانشناسی به متقاضیان و همچنین خط ملی اعتیاد با شماره ۰۹۶۲۸ نیز وجود دارد که تماس گیرندگان با این خط، اکثرا دختران، مادران و همسرانی اند که فرزند یا همسر آنان معتاد هستند و  در خصوص علایم مصرف مواد در افراد، نوع مواد،مراکز مجاز ترک اعتیاد و... اطلاعات تخصصی دریافت می کنند.

رضوان مدنی به سامانه مشاوره در فضای مجازی نیز اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه در زمان شیوع کرونا و به منظور رعایت پروتکل های بهداشتی تردد در خارج از منزل محدود شده است،این سامانه به صورت شبانه روزی فعال شده است تا به متقاضیان مشاوره تخصصی ارائه کند.

رییس دبیرخانه سامانه رصد آسیب های اجتماعی در خصوص آمار و داده های ثبت شده در این سامانه ها نیز گفت:در سال ۹۹ به بالغ بر ۱ میلیون و ۱۰۰ هزار تماس با سامانه اورژانس اجتماعی برقرار شده است که ۵۴۰ هزار مورد از این تماس ها مربوط به آسیب های اجتماعی بوده است.همچنین بیش از ۱۱۸ هزار تماس در سال ۹۹ و بیش از ۵۰ هزار تماس در سال ۱۴۰۰با سامانه تصمیم برقرار شده است.همچنین از ابتدای راه اندازی سامانه تصمیم تا به حال،۱۴.۶۱ درصد از کسانی که قطعا تصمیم به طلاق داشتند،سازش کرده و به زندگی باز گشته اند.علاوه بر طلاق های توافقی،درخواست طلاق های یک طرفه و سایر دعاوی نیز در سال گذشته برای ۵ استان و در سال ۱۴۰۰نیز برای ۱۷ استان دیگر؛در این سامانه پذیرفته شده اند.

رضوان مدنی به ۹۲۰ هزار تماس با سامانه تلفنی ۱۴۸۰ در سال گذشته نیز اشاره کرد و افزود:همچنین مشاوره حضوری در مراکز ۱۴۸۰ به ۳۲۷ هزار فرد ارائه شده است و در خط ملی اعتیاد نیز در سال گذشته،۴۸۹هزار تماس ثبت شده است.

فعالیت های بخش محتوایی

معاون توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در خصوص بخش محتوایی فعالیت های سازمان بهزیستی در خصوص رصد آسیب های اجتماعی نیز گفت:از سال ۹۶ که وظایف سازمان بهزیستی در شورای اجتماعی کشور مشخص شده است؛ نشست های تخصصی با حضور متخصصین و اساتید دانشگاه ها در حوزه های مرتبط آسیب های اجتماعی تشکیل شد و عوامل خطر و محافظتی آسیب های اجتماعی معرفی شدند. همچنین کارگاه های آموزشی برای روش های جمع آوری و پردازش داده ها، مرور بر مبانی نظری آسیب های اجتماعی و تعیین کننده های آنها هم در ایران و هم در مطالعات مروری ساختارمند و سیستماتیک در ایران و جهان و نشست های گروهی متمرکز به منظور مطالعه و بررسی تخصصی در تعیین شاخص ها و طراحی ابزار مناسب برای جمع آوری داده ها و روش شناسی در عرصه های ملی و بین المللی نیز برگزار شد.

وی افزود:در سال۹۵ اولین پیمایش با عنوان «پیمایش ملی رصد آسیب های اجتماعی و عوامل تعیین کننده» آن با حجم نمونه یک هزار نفرانجام فقط در استان تهران انجام  شد.همچنین پیمایش کشوری رصد آسیب های اجتماعی با حجم نمونه ۱۳۱ هزار نفر در سال ۹۷-۹۶ در ۹۳ شهر و ۲۸۱ روستا انجام شد و دومین پیمایش این رصد نیز در سال ۹۸ با حجم نمونه ۶۹ هزار و ۵۰۰ نفر و فقط در ۹۳ شهر(در روستاها انجام نشد) اجرا شد.

رضوان مدنی گفت: اجرای طرح آزمایشی پیمایش برآورد جمعیت پنهان در استان های خراسان رضوی، تهران و لرستان با حجم نمونه ۶ هزار و ۶۰۰ نفر در سال ۹۷ و اجرای طرح کشوری برآورد جمعیت پنهان در کل کشور در سال ۱۴۰۰-۹۹ با حجم نمونه ۶۵ هزار و ۸۰۰ نفر(برای سومین سال پیاپی) را از دیگر برنامه های محتوایی عنوان کرد.

وی خاطر نشان کرد:گزارش توصیفی_تحلیلی سامانه مشاوره تلفنی۱۴۸۰ از آغاز تشکیل سامانه و مراکز مشاوره حضوری از ابتدای فعالیت تا پایان اسفند ماه ۹۹ تهیه شده و کتاب هایی که امروز رونمایی می شود؛ نتیجه زحمات همکاران ما در این زمینه است.همچنین فراتحلیل آسیب های اجتماعی و تدوین بسته های سیاستی در سال 99 بر اساس مطالعات سایر نهادها انجام شده و 31 مطالعه استانی به صورت مجزا هستند.

معاون توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور همچنین به آغاز سومین طرح پیمایش رصد آسیب های اجتماعی و تعیین کننده های آن با حجم نمونه ۳۴ هزار و ۱۰۰ نفر به صورت کشوری و استانی( در سه شهر کشور) در سال ۱۴۰۰ نیز اشاره کرد.

به گفته این مقام مسئول چاپ و انتشار اطلس آسیب های اجتماعی کشور در سال های ۹۷و ۹۸ و همچنین به صورت ملی و استانی در سال ۹۹ نیز آغاز شده است وتا سال ۱۴۰۰ همچنان ادامه دارد.

رصد معلولیت ها

معاون توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور  به فعالیت های رصد معلولیت ها توسط سازمان بهزیستی نیز اشاره کرد و گفت:این فعالیت از ابتدای سال ۹۷ آغاز شد و اطلاعات اولیه از وضعیت موجود از افراد دارای معلولیت سازمان بهزیستی و همچنین از معلولان سطح کشور که در بهزیستی هم پرونده ندارند تهیه شد.

وی گفت:بررسی منابع اطلاعاتی از شیوع و بروز معلولیت در کشورهای مختلف علی الخصوص منابع سازمان بهداشت جهانی با تشکیل کمیته ای متشکل از صاحب نظران حوزه های پیشگیری، توانبخشی، اساتید دانشگاه، متخصصین آمار و... و با هدف تدوین پرسشنامه های تخصصی به منظور جمع آوری داده ها، طبقه بندی بین المللی عملکرد، ناتوانی و سلامت سازمان بهداشت جهانی و استفاده از چک لیست های ارزیابی مورد استفاده در طرح که منطبق با چک لیست های بالینی معتبر، بررسی گروه های هدف شامل معلولیت حسی(بینایی و شنوایی) جسمی-حرکتی با منشا نورولوژی، جسمی-حرکتی با منشاارتوپدی، صوت و گفتار، اختلالات ذهنی-هوشی، اختلالات تکامل رشد و... از اقدامات مرتبط با این موضوع هستند.

رضوان مدنی به طرح بررسی جمعیت شناختی معلولیت، پراکندگی، موقعیت جغرافیایی و وجود عوامل فرهنگی و قومیتی در استان های خراسان رضوی، گلستان و خوزستان در سال ۹۷ نیز اشاره کرد و گفت:در سال های ۹۸ و ۹۹ این طرح در ۶ استان بوشهر، خراسان جنوبی، اردبیل، مازندران، سمنان و کردستان نیز گسترش یافت. همچنین در سال ۱۴۰۰  این طرح در گروه سنی ۶ تا ۶۰ سال و با افزوده شدن ۱۰ استان آذربایجان شرقی، اصفهان، ایلام، زنجان، قزوین، یزد، قم، مرکزی، کرمانشاه و البرز ادامه دارد.

وی همچنین مراحل فرایند به کارگیری نتایج حاصل از رصد آسیب های اجتماعی را (ابتدا شناسایی آسیب های اجتماعی شایع درکشور؛تعیین وضعیت آسیب های اجتماعی استان ها، شناسایی تعیین کننده های آسیب های اجتماعی، مرور منابع موجود برای شناسایی مداخلات موثرو در نهایت انتخاب مداخلات کارآمد)عنوان کرد.

معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در ادامه گفت:انتظاراتی نیز از مجلس محترم؛کمیسون اجتماعی،وزیر محترم کشور و ... نیز داریم و امیدواریم همکاری لازم را با ما داشته باشند که شامل:تأمین اعتبارات لازم مصوب در قانون بودجه کل کشور، تعاملات مستمر با مرکز ملی رصد اجتماعی سازمان امور اجتماعی،همکاری و تعامل بین بخشی مناسب به ویژه درخصوص دسترسی به داده های ثبتی مورد نیاز و نتایج  مطالعات انجام شده از سوی ارگان های مرتبط،مشخص شدن جایگاه و نقش دبیرخانه رصد آسیب های اجتماعی در سطح ملی و تعاملات برون سازمانی،توجه به نتایج حاصل از رصد آسیب های اجتماعی در تدوین برنامه های کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی ذیل تقسیم کار ملی و تأکید بر سیاست گذاری و برنامه ریزی بارویکرد پیشگیری به ویژه درتقسیم کار ملی،هستند.